La rimpatriata: una buona occasione per celebrare l’amicizia

Ormai da diversi anni, in una casa situata in contrada Barraca, si svolge un vero e proprio meeting annuale ad opera di alcuni ex-alunni, nati verso la fine degli anni ´30 del secolo scorso e quindi compagni negli anni ´40 sui banchi della scuola elementare.

E’ in effetti l’occasione di una “rimpatriata” di ex-compagni di scuola e di giochi  intorno ad una tavola da pranzo allo scopo di immergersi nella castelbuonesità e per rivivere un po’ di quella spensieratezza vissuta in gioventù.

Vi proponiamo di seguito il testo, assai divertente, scritto da Sandro Morici e poi recitato in occasione della “rimpatriata” del 7 agosto scorso (foto di copertina di Francesco Romeo).

oggi, 7 agosto 2015, vorremmo intrattenervi parlando nella nostra lingua madre – il siciliano – sicuri che anche voi parteciperete col solito entusiasmo gioviale e giovanile.

E allora mi sembra propizio iniziare con una semplice precisazione tratta dal “Nuovo dizionario siciliano-italiano, compilato da una società di persone di lettere”, edito dalla Stamperia Oretea di Palermo nel 1844:

“E’ comune opinione, scriveva il sommo Scinà, che chè ne vogliano alcuni in contrario affermare, che il siciliano non sia corruzione del toscano: ma che questo sia  da quello derivato: perché fur primi i Siciliani, a dir del Petrarca; e siciliano chiamossi, né i nostri posteri lo potranno mutare, il volgar linguaggio che fu, per la prima volta, udito nella Sicilia, e dal magnanimo Federigo tolto dà trivii e in la sua corte mondato da ogni plebea bruttura.”

IMMAGINIAMO  2   AMICI   ASSITTATI   N’TO’   CURTIGGHIU  D’DI’  MIRCANTI,   DARRIA   A’  FUNTANA  I’  QUATTRU   CANNOLA

S – Cummà, oi  ddì  cchi  hamu  a  pàrrari  o  spàrrari ?

• Cumpà, ia vulissi  parràri …ddà  nostra  Sicilia….  beddra  e….sciacquata…

S – Oh, bbona  è  l’idea ! …la Sicilia,…la sua lunga storia…gli arabi…Garibaldi…

• Nò, ppì  faùri,…iàmuci  all’ieggiu  ccà  storia…vasinnò  n’amu  a  leggiri  armenu  14  volumi  di  milli-e-triccientu  paggini,  scritti  d’ Orazio Cancila !

S – Giustu  è.  No, nuatri  ccà  siemu  picca  allittrati,…ci  jamu  ppà ’scurzatura :

ccà… [MOSTRA IL LIBRO] …BIBLIOTECA  POPOLARE

• Sé, sé…tu  parra  bbellu,  chiar’e  tunnu, ….comi  ti  n’zigniau  tò  mà ..e…senza tèniri  ù  mussu  nn’a  sacchìna !

S – E  a  proposito  di  arabi…ecco  alcune  loro  parole  come…sciarra,   burnìa,

lumìa,  maccu,  giarra,  giummu….

• E ancora: mafia e mafiusu,  gebbia,  magazenu,  fùnnacu,  tabbùtu,  zzùccaru,

garrusu,  naca,  sciaccazza,  margiu,  zotta….

S – Certu, stì  arabi  ni  ficiru  cosi…ni  n’zignaru  i  nummari,  ni  lassaru  i  mosaici ì

Cifalù,…ma  però …  chi  fimmini…fùoru  nanticchia  fitusi  assai!….

• Buonu, buonu….Ora n’cuminciamu  c’à  sparracia  ddì  fimmini! …Ma com’haiu  a  fari  cù  stù  carusu  ccà  facci  ì  babbu ?

S – Ia,  pu’n  sapiri  né  leggiri né  scriviri,  t’arriuordu  ccà…

”L’uomu è  cacciaturi,  e…a  fimmina  è  tuvagghia  ì  faccia!”

• Oh…è n’sisti…Stà  punciennu  ù  sceccu  n’tà  muntata….stù  bieddru  spicchiu  di  mìennula  amara !   E  allura  ja ti  dicu  cà…

” L’uòmini  fannu  i  fatti, ma…sunnu  i  fimmini … ca  fannu  l’uòmini !”

S – Mi  pari  à  mia  cà  tu  stà  parrannu a  sgannu.  Perciò  confermo  cchè….

“ Cu  dici  fìmmina…ina…ina…ina….dici…ruina ,   ina…ina….ina!”

• Oh…haju à  cummàttiri  ccù  stu  viecchiu  sbicchiatu… Tu  ha  sapiri  cà….

“ A  fìmmina  nni  sapi  una…  cchiù  ddu  diavulu !”

S – Veramente…ccu  rispiettu  parrannu…siccomi  stà  parrannu  quantu  un  gnùrici

pòviru…ti  vulissi  riurdari  ca……

”I  fìmmini  puonnu  parràri  sulu……. quannu pìscianu  i  jaddrìni”

• Talè…ora mi  stà  faciennu  acchianari  i  quararati… Vidi  ca  t’affierru  e…ti

catafuttu  drucu  sutta!   E  pua ….sienti  ù  mè  cunzigghiu…picchì….

”Fimmina  ca  ti  cunzigghia…ti metti…a  faretta  e  a  brigghia!”

S – Misca,…oh !  Un  si  fa  passàri  a  musca  ppù  nasu ! Mischinazzu  ì  mia…ppì

ddiri  ù  fatticieddru  a’ virità.. ca…

“ Baccu,  tabaccu  e  fimmini…arridducìnu  l’uomo  n’cìnniri !”

• Quannu  ù  sceccu  un’vvò  vìviri…è  nnutili  friscari.  Com’è  u  muttu ?..

“ Chi  viecchi  comi  a  tia…un  c’è  guadagnu…e  cci’appizzi  u  rrami,

u  chiummu  e  u  stagnu”.

S –  Sé,  mi  pari  puru  a  mmia  ca…. ssù  cchiossai ì  vuci  cà ì  nuci.

N’summa… stamu  diciennu  fissarii   comi  i trona,….

fissarii   ddì…rùmpiri  i  cantineri !

• Bah, …finiemu stà  sciarra  e  chìamamu  à fìmmina’i  paci… ca  nni  cunzola  ccù  nà  lirica  dedicata  alla  donna  siciliana, …

Donna  “sole  di  vita”. Canto popolare siciliano di fine ‘800

La luna è bianca, e vui brunetta siti,

iddra l’argentu, e vui l’oru purtàti;

la luna ‘un avi iammi, e vui l’avìti,

iddra la luci spanni, e vui la dati;

la luna manca, e vui sempri criscìti;

iddra s’aggrìssa*, e vui non v’aggrìssati:

adunca…, cù la luna vui vincìti,

…beddra, suli, e non luna, vi chiamati!

     * si ecclissa

S –  Comunque  la  vera  storia  della  cultura  siciliana  è  condensata  nei  proverbi-indovinello…favolosi,  stupendi,  indici  della  nostra  creatività .

Ebbene,  facciamo  ora  un  giochetto:  noi  diciamo  il  detto  e  tutti  voi  siete  invitati  a  indovinare.

INDOVINELLI  SICILIANI  (non  solo  paesani)    [A  PIU’  VOCI]

• E sì  tu  mi  vò  tuccari….a  tò  manu  t’arrasari.

Fammi  spugghìari…ca  ti  fazzu  arricrìari                  [il ficodindia]

• A gnà  Marietta…   prima  sù  ratta  e  pua  si  l’annetta      [il forno]

• Trasi tisa,  tisa….e  nesci  moddra,  moddra         [la pasta in pentola]

• Nnà l’acqua  nasci,   nnà  l’acqua  pasci,   nnà  l’acqua  mori   [il sale]

• Di davanti  m’accurza…e  darrìa  m’allonnga                     [ la strada]

• A fìmmina  ca  è  di  sutta…..  ridi  e  sciala…

…ù  masculu  ca  è  di  supra….  si  cunsùma !        [formaggio e grattugia]

• Stà a  mùoddru  tuttu  l’annu….e…un  s’infradicìsci  mai !    [la lingua]

• Nasci cchì  corna,…campa  senza  corna,.. e  mori  cchì  corna !   [luna]

• Sugnu tisu  e  prisintusu…ma…si  nun  mi  scaccìanu  à  testa…

…un  ci  vaiu  nt’ò  purtusu !                                                    [il chiodo]

• Pilu ccu  pilu …. ogni  notti  s’incùcchianu !                            [le ciglia]

• Sutta à  fodera  dà  cammìsa…

c’è  n’à  cosa  tisa,  tisa…

ma…si  sì … vòli  tuccàri…

… ètta  vuci  dì  spirdàri                                                        [la campana]

• O su  bieddri, …o  su  brutti…

…vannu  tuccannu…  ù  culu  a  tutti !                                        [le sedie]

• Scinni ridiennu….e  acchiana  chianciennu              [il secchio nel pozzo]

• [ ANTICAMENTE ]

Tutti  i  fìmmini  ci  l’hannu…

…cu  l’havi  ruttu…e…cu  l’havi  sanu                               [il ditale]

• Berlusconi l’havi  lùongu…

Renzi  l’havi  curtu…

Ù  Papa  l’havi…ma  un  l’usa…

Ù  zitu  ti  lu  prumetti…

e…ù  maritu…ti  lu  metti                                              [il cognome]

• Sìdici e  sìdici…trentadui

…l’haiu  ia  e  l’avìti  vui…

e…si  vui  un  l’avìti

siti  viecchiu  e  vi  rudìti !                                                      [i denti]

MA  ADESSO,  CARE  SIGNORE  E  CARI  SIGNORI….

                   DOBBIAMO  PARLARE  DI  NOI…..

                          DELLA  NOSTRA  CASTELBUONESITA’

E  PER  QUESTO  VI  INVITIAMO  A  LEGGERE

(PIU’  TARDI…)  UNA  PAGINA  DI  ALFREDO  LA  GRUA

RIPORTATA  IN  APPENDICE:  RIGUARDA  PROPRIO  NOI !

DI  FATTO  LA  CASTELBUONESITA’  VIENE

SENTITAMENTE  ESPRESSA  CON  IL  MOTTO:

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

CONOSCI  ALMENO  UN  MEMBRO  DELLE  DINASTIE  COME…. : Paparuni,  Giacchè,  ù Piddraru,  ù Morini,  ù Jragisi,  Campanieddru,   Stizzusu,  Surciu,  Citruolo,  Manciuni,  Sant’Annuzza,  Cori Ranni,  Scalunieddru,  Serra serra,  Giulianieddru,  Cià-pà-cià,  Testa lorda, Culu cacatu,  Muntagneddra,   Cannilivari,  Strummularu,  Setti Purcieddri,  Cucuzza,  Cipuddruni,  Maddò,  Patacchiu,  Cicaleddra,  Cicaruni, Sbarracarutti,  Spinnacardiddru; Abbrusciapagghiuni;  ù Tacciaru; Funciazza; Baggianieddru; ù Pircialaru; Manazza; Rucchellu; ù Cifalutanu; à Tagghiarina; Chiacchitieddru; Peppi Suca, Maria…a gioia mia,…   e…per concludere…

Lieti,  Cardieddri  e  Morici…tuttu  ù  paisi…mali (o beni ?)…ni dici!!.

RICORDI  ALMENO  UNO  DI  QUESTI  PERSONAGGI: Marianu…piriddru;      Puppinu…scè-scè;        Peppi…tri testi;  Peppi…cunigghiu;  Nicolinu… ficu-fà;    Pippinu  serra-serra;     Micu…u  pagghiaru; Sciuscia ù luci e talìa à pignata;  à cani dì Micali;…..!

[E ora i qui presenti, illustri membri dell’antica Accademia di tradizioni popolari “Scaccia-e-Smancia”, sono invitati ad arricchire le precedenti liste fornendo ulteriori, significativi contributi]

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

ARRIVANDO  ALLA CURVA  DI  “MUNTINIVURU”   ESCLAMI:

–  paisi chiù  bieddru  ì  chistu… [CENNO  AL  PUBBLICO]….

….mancu  a  Merica  cci  nnè!

-talè  quanti  luci,…pari  n’à  metropoli  e…  mi  si  rapi  ù  cori !

TELEFONI  A  CAMMARATA:….”m’u prepari un vassoio ì cosi duci ?

e…ci mietti puru quarchi  brighella  ì  Pinzinu!

HAI  COME  PATRONA  SANT’ANNA, MA….

…….COME  PATRONO…SANT’ANNUZZA !

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

PER  CARNEVALE  SEI  ANDATO  A  BALLARE…. [CENNO  AL  PUBBLICO]…. ò saluni…. ì Baggesi   OPPURE….  à  nebrodese

“A  VIDI  A CCHIDDRA…S’A  FICI  MIEZZU  PAISI,  MA

TU…QUASI  SEMPRI…  ERI  NELL’AUTRA  MITA’ ”

HAI  MANGIATO  LE  BUCCE  DEI  FICHIDINDIA  ALMENO  UNA  VOLTA  NELLA  VITA                 …..n’tò  pizzichintì!

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

QUANN’ERI  CARUSU  NICU… TI  PURTAVANU  ….

[CENNO  AL  PUBBLICO]…. A  DDRI’  DDRI’

“CI  DISSI  U’  SURCIU  A  NOCI……[CENNO  AL  PUBBLICO]

….DAMMI  TIEMPU…CCA  TI  PIERCIU ”

“CI  DISSI  U  SCECCU  O’  MULU…. [CENNO  AL  PUBBLICO]….

SIEMU  NATI  PPI  DARI…LU  CULU”

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

…  QUANNU  ERI  CARUSU….IAVI  A’  CARTERA,     DERRA  I

MURA,     A’  CENTRALI,    A’  VITRERA,    E’  CALAGGIOLI….

….  ALL’ACQUA  ALL’ACQUA….C’A’  CHIUVIEVA  A’

ASSUPPAVIDDRANU….T’ARRIPARASTI  SUTTA  A’

PINNATA….  D’A’  MATRICI  VECCHIA

…PARTECIPI  ALLE  PROCESSIONI  E  DEVI  STARE  ATTENTO

AI  SEGNALI…CHE  FANNO          …pss,  pss,  pss

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

…TI  SEI  FATTO,  ALMENO  UNA  VOLTA…

…….à  scinnuta  d’à  strata  longa …. cù  carruzzuni

…NEL  TUO  DNA  CI  SONO  ENZIMI  A  BASE   DI….

…..sparracìa e smància

…DA  RAGAZZINO  UN  GRANDE  SOGNO  ERA….

…..farìsi  ù  ggiru  n’ò   cascuini   d’à   lapa

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

…DUMANI  E’  DUMINICA…[IN  CORO] …TAGGHIAMU A’

TESTA  A’  MINICU,     MINICU  U’N  C’E’,…A’  TAGGHIAMU  O’

RE,…U’  RE  E’  MALATU,     A’  TAGGHIAMU  O’  SURDATU,

U’  SURDATU  E’  A’  GUERRA ,…E…SBATTIEMU  U’  CULU

N’TERRA !

DA  BAMBINO  TI  PRENDEVANO  IL  NASINO  E  CANTAVANO:

“Mìnicu,  Mìnicu, ù  picuraru,  [ IN  CORO] quattru  e  cincu  n’tò

pagghiaru,…ù  pagghiaru  s’allavancau e…tuttu  Mìnicu  s’incchiappau !

…DA  RAGAZZINO  TI  PIACEVA  MOLTO  MANGIARE  LA

TESTA  DI  TURCO  ED  ASSAGGIARE  LA  MANNA,  MA  POI….

….ti  vinieva …. ù  scisuni !

…A  TUO  COMPARE,  CHE  TI  MOSTRAVA  LA  MADONNA  DI  GIBILMANNA  CON  SCRITTO “ VAI  PIANO”,  HAI  DETTO:

“A ccù  ccià  futtìsti  stà  calamita ?”

…QUANDO  SEI  LONTANO,  A  ROMA,…  A  PARIGI,…  SULLA  MURAGLIA  CINESE…. E  INCONTRI  UN  PAESANO  E  GLI  DICI:

“… ma  tu…chi  minchia  ci  fai  ccà ? “

…UN  ALTRO  TUO  COMPARE  TI  DICEVA:  “Sti  figghi ì butt….. à

benzina  à  puonnu  aumentari  quantu  vuonnu, ma…ia…  sempri

ddumila  liri  cci  miettu.  E  hannu  à  ghittari  sangu  tutti !”

…. LE  SIGNORE  MOGLI  DEL  CONTINENTE  E…OLTRE….

DEVONO  IMPARARE  UNA  SOLA  FRASE  CON  QUESTI  LORO

MARITI  SICULI  DI  UNA  CERTA  ETA’….

……”quetàti  u  sienziu,…  quetàti  u  sienziu”

…CI  ARRABBIAMO  COSI’…….”Ma  com’è  stù  fattu ?  Quann’èramu  nichi…cummannàvanu  i  rranni,… ora…cà  siemu  rranni,…a  stì  tiempi…cumànnanu  i  figghi.  Ma comi  buttana  iè…  cà  nuatri  un  putiemu  cumannàri  mai ?

SEI  DI  CASTELBUONO  SE… 

…VAI  AL  CIRCOLO  DELLA  FORBICE  E  RISPONDI  AI  TEST  D’INTELLIGENZA   POSTI  DAL  PROF.RE  CICCIU  CIPUDDRA:

“Pirchì  u  cani  trasi  n’tà  sacristia ?

…Babbu,…pirchì  trova  a porta  aperta !

“ Cu iè  ca  iennu  avanti,…  va  nnarrieri ?

….  N’cà…u  viecchiu,…ccù  l’anni “

“Cu  vìnni  stà  matina ?  Cu  vìnni ?

………N’ca…cu  avi  rrobba  i  vìnniri !”

“ Secunnu  tia…cù  havi  suonnu…cchì  fa ?

….. Si  strica  l’uocchi !”

“Quannu  unu  havi  à  manciari…cchi  fa ?

……Babbu,….rapi  à  ucca !”

PER  DIRE in italiano:                      DICI: [CENNO  AL  PUBBLICO]

• Che ti prenda un accidente          –  ti pigghiàssi un muotu
• Mannaggia a te       –  ti manciàssiri i cani
• Ho la pelle d’oca –   mmarrizzan’i carni
• Dimmi una varietà di  pera           –    putiri, coscia, gelati, abbati,

san Giuvanni, azzuolu,

sittimbrinu, piriddra, riiddri, tusa,..

• Il 77 giocando a tombola   –   i cosci à  lapuna
• È finita proprio male  –  finiu comi à festa à Santuzza

si vìppiru  ù vinu  e  arruozzularu i  vuttazzi

• Scusa, ma che cc’iazzecca…  –  cchì nicchi e nacchi
• Nell’agenda dei lavori…. –  nnà Aùstu si fa a sarsa e a Nuviemri si spinoccia!
• Don  Antonino Di Giorgi   –   Patri Ci Ciu

• Ma vai a quel paese! –  Và  stricàti ù  culo n’ardìchi !
• Ma c’è stato un equivoco ! – E cchi  capìsti ?…Cazzi  ppì  mazzi?

• Oggi mi sento così pigro….   –   Haiu  à  canazza  n’tò  sangu

• Sei piuttosto golosetta…. – Sì  licca  comi  à  iatta  du sù  Paulu

• Tuona,…il tempo sta  cambiando…    – Arruvàru  i  parienti  à  zita !

• Vi dirò la verità, tutta la verità…credetemi!

– ….Pigghiàrimi  un  muotu

Bene Signore e Signori

Mi sembra giusto concludere con una bella lirica scritta da Enrico Bertola

Gambaro nei primi anni del ‘900, il secolo della nostra nascita.

E’ una puisìa dedicata proprio al nostro Paese CASTEDDUBONU